Liefde is onbetaalbaar en kostbaar

'Liefde op het eerste gezicht' bestaat. Het is mogelijk dat je van iemand kan houden, als je hem of haar voor het eerst ziet. Maar verwar 'liefde op het eerste gezicht' niet met verliefdheid. Verliefdheid is veel oppervlakkiger, gericht op het lichamelijke, het zinnelijke. Verliefdheid is goedkoop en eindigt vaak als duurkoop. Maar liefde is onbetaalbaar en kostbaar.

Verliefd worden overkomt je. Toch kan je je er wel voor afsluiten. Toen ik aankondigde een vriendje te hebben uit Noord-Afrika 25 jaar geleden, werd mij gevraagd: "Waarom word je verliefd op een buitenlander?" Ik neem daarom aan, dat je je zelf wel degelijk grenzen kan stellen. Zij kozen voor iemand van het eigen land. Maar ik was grenzeloos verliefd.

Op de middelbare school was ik om de haverklap verliefd. Niet dat ik er iets mee deed. Alles was op veilige afstand. Ik was te verlegen om er werk van te maken. Bovendien was het wel zo makkelijk om geen blauwtje te lopen. Ik was ook niet op zoek naar een flirt, maar naar de Prins op het Witte Paard.

In Nederland moet er flink geëxperimenteerd worden. Het is not-done als een moslimmeisje op jonge leeftijd wordt uitgehuwelijkt - waar ik overigens ook geen voorstander van ben - maar als een Nederlands meisje op haar veertiende met een jongen het bed induikt, moet dat kunnen. Het kind krijgt nog de pil aangesmeerd ook. "Je moet toch weten wat voor vlees je in de kuip hebt," wordt er gezegd. "Stel je voor dat het op dat vlak niet klikt," wordt gezegd. "Maar als je nooit een ander hebt gehad, kan je niet vergelijken en weet je niet beter dan dat", antwoord ik dan. Laatst gaf iemand toe: "Het heeft eigenlijk  ook wel wat, dat je 'bewaard blijft' voor de ware."

Ik probeer het mijn dochters en zoons ook bij te brengen. Bewaar jezelf voor de ware. Als iemand echt geïnteresseerd is in jou, zal hij of zij jou moeten verdienen. Met "Ik hou van je, maar ik ben nu nog niet klaar om te trouwen," dien je geen genoegen mee te nemen, ook al ben je nog zo gek op de ander. Alleen een huwelijksrelatie is een relatie die in Gods ogen gezegend is.

Maar ik hou ook de deur open. Want het is mogelijk dat één van hen een fout maakt. Ik zeg: "Als je toch verliefd wordt en het blijkt wederzijds te zijn en je hebt die persoon eigenlijk al te veel aandacht gegeven, kom dan naar me toe en neem me in vertrouwen. Dan gaan we er over praten. En we komen er samen wel uit." Beter dat een kind je in vertrouwen vertelt waar hij of zij mee zit, dan dat de zonde voortduurt zonder dat je het als ouder weet.

Sommigen zullen me een ouderwetse moeder noemen. Prima. Dan ben ik maar ouderwets. Je mag het zelf weten als je wil experimenteren. Geniet er maar van als je tegenover je vrienden pocht over je aanwinst. Of dat je met je vriendinnen wegzwijmelt, omdat die ene jongen je overlaadt met cadeautjes en complimenten. Ik zeg: geef je zelf niet weg. Geef je zelf niet over aan de illusie die verliefdheid is. Ga voor de liefde die groeit naarmate je samen Gods pad bewandelt. Ga voor 'de ware'. En dat is geen prins op het witte paard. Die fee met haar stafje die al je wensen vervuld, bestaat niet. Het is een gewone jongeman of vrouw die samen met jou een gezin wil stichten, die met jou een verbintenis aangaat die verantwoordelijkheid met zich meedraagt. Verliefdheid is goedkoop en eindigt vaak als duurkoop, als degene waar je verliefd op bent alleen maar met je speelt. Maar liefde is onbetaalbaar en kostbaar.

Wraakgevoelens

Eigenlijk wil ik ze niet hebben, wraakgevoelens. Ik vind ze namelijk niet gezond. Maar ze zijn wel erg menselijk. En ik ben ook maar een mens.

Van de week was ik ineens zo door het dolle heen van vreugde. Ik wist niet wat me overkwam. Ik boog meteen voorover en bedankte God. Eindelijk gerechtigheid. Er was mij onrecht aangedaan. En God zette het Recht. Zo voelde dat voor mij.

Nu is mij wel vaker onrecht aangedaan. Maar niet alle onrecht wordt recht gezet in dit leven. Soms moet je je erbij neerleggen dat onrechtvaardige mensen bestaan. Soms moet je accepteren dat die mensen ook na jou andere mensen onrechtvaardig behandelen. En dat je er niets, maar dan ook niets aan kan doen. 

In het begin dacht ik dat God altijd aan de kant van de rechtvaardigen zou staan. Nu staat Hij ook aan de kant van de rechtvaardigen, maar dat betekent niet dat hij de onrechtvaardige mensen nooit laat overwinnen. Hun overwinning is als een beproeving voor de rechtvaardige mensen. Om te kijken of we genoeg op Hem vertrouwen. Die les is goed tot mij doorgedrongen. 

Aangezien ik in eerdere situaties ook lijdzaam moest toezien dat men er mee weg kwam, en dat vervolgens de tijd alle wonden heelde, vermoedde ik dat mij ook deze keer zo'n (rouw)proces te wachten stond. Maar het lijkt nu anders te gaan. Deze keer heeft God gekozen om mij genoegdoening te schenken in dit leven. Toen ik het hoorde, leek het erop alsof de woede om het onrecht als een windvlaag uit mijn lijf trok. Ik besefte namelijk dat God aan mij persoonlijk aandacht had geschonken. Dat God mij de moeite waard vond.

Het verdriet zit er nog wel. Het gaat vooral om zelfverwijt. Hoe heb ik mensen kunnen vertrouwen op hun woord, terwijl zij heel andere plannen met mij hadden? Mogelijk hadden ze in eerste instantie niet eens de intentie om mij te bedriegen, maar wilden ze koste wat kost hun eigen hachje redden of hun ambities waarmaken. Het resulteerde echter in liegen en bedriegen, toen ik niet meegaand genoeg was.

Ik moet inzien dat het niets met naïviteit te maken heeft, dat ik die mensen vertrouwde. Ik moet inzien dat zij mijn vertrouwen misbruikt hebben. Zij hebben mij kwaad berokkend. Het lag niet aan mij. Ik hoef mijzelf niet te verwijten dat ik dat niet inzag. Die pijn, dat verdriet mag ik mezelf niet aandoen. Vertrouwen in de mensheid is iets moois en niet iets doms. Nu God mij Genadig is geweest, kan ik dit verdriet mogelijk eindelijk gaan verwerken. 

Ik denk, dat mijn woede en eventuele wraakgevoelens nu verdwenen zijn. Mensen vergeven is het beste cadeau dat je aan jezelf kan geven. Woede en wraak verzuren de mens, dat kan nooit gezond zijn. Normaal gesproken vergeef ik heel makkelijk, maar waarschijnlijk heeft het deze keer langer geduurd, omdat men na mij ook nog vele anderen onnodig gekwetst, belogen en bedrogen heeft.

Tot slot vraag ik God, om mij intuïtief te laten aanvoelen als mensen misbruik van mij willen maken. Want alhoewel wantrouwen veel kapot kan maken, kan gezond wantrouwen leed voorkomen. 

Mooie woorden of een gevulde koelkast

Echtgenoten zijn soms zo dom, terwijl het 'inpakken van de vrouw' met een paar mooie woorden zo makkelijk is en zo veel genegenheid oplevert. Net zoals een gevulde koelkast, naar ik heb begrepen. Daar schijnen vrouwen ook heel dankbaar van te worden.

Mijn man komt van de week thuis en zet een heerlijke pot kwark voor me neer. "Voor jou!" zegt hij. Dat doet mijn hart goed. Ik snel naar hem toe, geef hem een kus op zijn voorhoofd om in één ruk door te snellen naar de besteklade, een lepel te pakken en te beginnen met: smullen! Het is verrukkelijk! En ik smul totdat hij verklapt voor wie de kwark eigenlijk bedoeld was. Mijn mond valt open van verbazing als hij zegt: "Tja, eigenlijk was het gewoon voor degene die ik als eerst zou zien." Meneer ziet mijn wijd open mond niet. Ik besef, dat hij niet eens in de gaten heeft, wat voor een kans op geluk hij mist. Ik had hem zeker zijn bordje eten met meer liefde opgeschept en de thee met meer aandacht gezet.

Een paar jaar geleden miste mijn man ook zo'n kans. Hij was met enkele familieleden, waaronder gezinsleden, naar de tweedehands markt gegaan. Toen ze terug kwamen, ontroerde hij mij diep. Hij zette een suikerpotje voor me neer. Een suikerpotje van blauw glas met een zilveren omhulsel. Het leek precies op het suikerpotje van mijn oma dat ik had gekregen na haar overlijden en dat ik tot mijn verdriet uit mijn handen had laten vallen. Het potje was ik eigenlijk al vergeten. Maar hier stond voor mij op tafel net zo'n potje. Ik omhelsde mijn man. Dat hij daar aan had gedacht. Ik was zo trots op hem! Die trots was echter slechts van erg korte duur. Want al gauw verklapte hij, al gniffelend: "Eigenlijk zei je dochter het tegen mij: dat moet je voor mama kopen, daar maak je haar blij mee."

Waarom zegt m'n man dat nou? vraag ik me af. Waarom moet hij alles opbiechten? Ik hoor liever dat hij het speciaal voor mij heeft gekocht. Voor mij, de liefste, mooiste en beste vrouw van de wereld. Ik zou het geloven, echt. Maar nee, meneer kiest ervoor om goudeerlijk te zijn.

Terwijl ik zit te mokken, herinner ik me echter ineens, dat die eerlijkheid nou precies de reden was, dat ik bijna 25 jaar geleden voor hem viel. Hij keek zo eerlijk uit zijn ogen dat het bijna pijn deed. Maar die eerlijkheid had helaas ook een botte kant. En had ik niet gezegd, dat hij eigenlijk net op een Groninger leek, zo direct als hij was, en dat ik dat wel waarderen kon? Ik beweerde zelfs tegenover wie het maar horen wilde dat het zeker met een reden was dat Algerijnen uit Oran en Groningers zo goed met elkaar overweg konden. Ze nemen namelijk allebei geen blad voor de mond, maar je weet wel wat je aan ze hebt.

Geen mooie woorden voor mij! Zucht. Dan maar die gevulde koelkast!

Word niet boos

"Word niet boos," herhaalde de profeet Mohammed, vrede zij met hem,  tot drie keer toe toen een man hem om wijsheid vroeg* . Toen ik dat de eerste keer - en de tweede, derde en volgende keren - hoorde, dacht ik: 'Dat je je woede in moet houden, begrijp ik, maar dat je niet boos mag worden.... dat is een onmogelijke opgave!' Het was voor mij altijd moeilijk geweest om mijn woede te beheersen, laat staan om helemaal niet boos te worden. Door de jaren heen lukt het me echter steeds beter om het vuur in mezelf onder controle te houden en zelfs om me niet meer zo op te winden.

In mijn jeugd was het inderdaad een onmogelijke opgave. Niet dat ik vaak boos was, maar als ik een keertje boos was, kon je maar beter een eind uit de buurt blijven. Ik heb met schoenen, scharen en zelfs een keer met een zware glazen asbak naar mijn zusters gegooid. Van het effect van die asbak schrok ik zelf achteraf enorm. Eigenlijk wilde ik niemand raken, waardoor ik me iets inhield, maar uiteindelijk zat er wel een groot gat in de deur die mijn zus achter zich dichtsloeg toen zij op de vlucht sloeg voor mijn woede. Ik moet er niet aan denken, wat er gebeurd zou zijn, als ik haar geraakt had. Nu was het slechts de deur die mij nog een paar jaar vol verwijten aankeek na het voorval, tot hij vervangen werd.

"Tel tot tien," werd vaak gezegd. Maar dat hielp niet. Ik voelde de woede in mij omhoog kruipen, het greep me bij de keel, mijn bloed kookte, mijn hart sloeg op hol en mijn lichaam beefde. Ik vond het zo verschrikkelijk onrechtvaardig, dat ik het niet in woorden kon samenvatten. En om dan tot tien te tellen, was te veel gevraagd voor het kleine meisje dat ik toen was.

Het is lange tijd een van mijn grootste angsten geweest om mijn zelfbeheersing te verliezen. Na zo'n woede-uitbarsting voelde ik me meestal verslagen, compleet verslagen. Het was niet zo zeer de tegenpartij die gewonnen had. Het ging erom dat ik mijzelf kwijt was geraakt. Dat ik niet meer de baas was over mijn eigen gevoelens, gedachten en handelen. Op dat moment was de duivel de enige echte winnaar.

In het leven leren we van onze ervaringen en de kennis die we opdoen en waar we mee aan de slag gaan. Alle mensen hebben een bepaald temperament. De ene mens heeft meer vuur in zich, de andere mens meer lucht, water of aarde. De elementen hebben elk een positieve en negatieve kant. Met deze elementen ben ik gaan oefenen. Ik oefende met het toelaten van de andere elementen in mijn voordeel.
Als ik te gedreven en/of serieus ben, is het verstandig lucht toe te voegen (humor, nonchalance, relativering). Als ik te star of te perfectionistisch ben, is het verstandig water toe te voegen (soepelheid, onderhandelen, mee bewegen, ruimte geven), als ik te passief ben, is het goed vuur (passie, compassie) of aarde (daadkracht, nuchterheid) toe te voegen. Het oefenen kan in elke situatie. Ik heb het wel eens geoefend in een vergadering met collega's, maar ik doe het ook als ik in mijn eentje ben. Dan spreek ik mezelf toe. Ik bedenk van tevoren wat ik wil uitproberen en spreek ook met mezelf af hoe ik het ga doen. Achteraf ga ik een en ander evalueren.

Een voorbeeld: ik moet een moeilijk gesprek voeren en ik ben bang dat er traantjes gaan vloeien (vuur). Ik spreek met mezelf af dat ik 'op het moment dat ik verdriet of verontwaardiging voel opkomen - dit even kort benoem (water)': "Ik merk dat ik wat emotioneel word." Hoe wonderlijk dit ook is, maar de lading is er dan af en ik heb mezelf weer onder controle. Een ander voorbeeld: in een vergadering zijn het altijd dezelfde mensen die het voortouw nemen en die de verantwoordelijkheid dragen. Ik ben zelf ook zo'n persoon. Maar ik erger mij wel aan de 'zoutzakken' (vuur). Dan spreek ik met mezelf af, dat ik deze vergadering achterover zal hangen (lucht). Het is heel wonderlijk, maar door deze actie, of beter gezegd het nalaten van een actie, voelen anderen zich ineens geroepen iets te zeggen of te doen en verdwijnt mijn ergernis volledig.

De Tijd maakt ons milder. We worden wijzer door alle ervaringen. Daarom begrijp ik nu wat de profeet Mohammed bedoelde toen hij zei: "Word niet boos." Hij wilde zeggen: sta met je beide benen stevig op de grond en laat je niet omver blazen, door niemand niet. Hij wilde zeggen: geef hier niet jouw energie aan, want dat werkt als zuurstof bij vuur, namelijk dat het vuur feller gaat branden. Hij wilde zeggen: maak je niet druk om kleine dingen. Uiteindelijk heb je daar alleen jezelf maar mee.

Natuurlijk zijn er ook momenten dat boosheid wel nuttig is. Als er onrecht gebeurt in de wereld is boosheid wel nodig. Als je je daar niet druk meer om maakt, dan mag je bij jezelf te rade gaan hoe dat blok ijs op de plek terecht is gekomen waar eerst je hart zat. Maar in dat geval geldt nog altijd, dat je de woede wel onder controle moet houden. Want behalve dat de profeet, vrede zij met hem, zei: "Word niet boos," zei hij ook: "De sterkste man is niet degene die goed is in worstelen, maar degene die controle heeft over zichzelf tijdens een woede-uitbarsting." *

* De overlevering van 'Word niet boos' is doorverteld door Aboe Hoeraira, vermeld in Al-Bukhari. De overlevering betreffende 'de sterkste man' is ook van Aboe Hoeraira, en staat vermeld in zowel de verzameling van Al-Bukhari als wel in die van Muslim.

Journalist tovert woestijn om in oase

De Chinese journalist, filmmaker en ecoloog John D. Liu is al meer dan 15 jaar bezig om woestijnlandschappen om te toveren in groene oases. Dit doet hij samen met de bevolking, in opdracht van de regeringen. Hij wordt overal uitgenodigd om zijn kennis te delen.

John D. Liu ontdekte tijdens het verfilmen van een groot herstelproject van het ecosysteem op het Löss-plateau in China, dat het mogelijk is om verschraalde landbouwgrond weer te doen herleven. Behalve dat hierdoor vermeende uitgestorven planten- groenten-en fruitsoorten weer tot bloei kwamen, ontstond er ook weer stromend water. Hij besloot hier zijn levenswerk van te maken om deze informatie verder te verspreiden.

Volgens de ecoloog is het mogelijk de natuur wereldwijd binnen korte tijd, zelfs binnen enkele jaren, te herstellen. Maar hiervoor is het wel nodig dat de mentaliteit van de bevolking verandert: "Gezondheid is gelukkig zijn; in de natuur leven; schone lucht inademen; geen last hebben van chemische vervuiling en andere problemen. Het is tijd voor een nieuwe invulling, een herijking van onze waardestelsels. Want geld is een waardestelsel. Op zich is er niets mis met geld. Maar waar is geld op gebaseerd?  Als het gebaseerd is op de functionerende ecosystemen, dan is de toekomst rooskleurig, maar als we de waarde van geld laten afhangen van consumeren en produceren zal alles 'verwoestijnen'."

Hoopgevend is dat John D. Liu door verschillende regeringen is uitgenodigd om zijn kennis en ervaring te delen. Behalve zijn filmmateriaal deelt hij alle documenten waarover hij beschikt met de plaatselijke overheden en bevolking, zodat zij zelfvoorzienend kunnen worden. Ook werkt hij samen met geestverwanten zoals de Australiër Geoff Lawton, voorvechter van de Permacultuur, wat staat voor duurzame (agri)cultuur.

Alleen al in China profiteren 20 miljoen inwoners van het ecologische herstel. Binnen een paar jaar tijd is het Löss-plateau dat volledig geërodiseerd was, omgetoverd in een bloeiende oase. Behalve dat de direct omwonenden hiervan profiteren, geldt dat ook voor de omringende dorpen en steden vanwege een toename en diversiteit aan land- en tuinbouwgewassen, een toename van stromend water, hierdoor een grotere capaciteit wat elektriciteit betreft, maar ook vanwege het uitblijven van de zandstormen. Datzelfde geldt voor dezelfde soort experimenten in Ethiopië, Rwanda en Jordanië. In Ethiopië ontstonden bijvoorbeeld binnen een paar jaar tijd weer stromende rivieren en in Rwanda zelfs watervallen.

"In aangetaste gebieden ontstaat een kringloop van armoede en ecologische verwoesting. De armoede zal blijvend zijn. Zij geven de armoede door aan de volgende generaties. Maar als je een herstelprogramma start, zie je dat volgende generaties het beter krijgen. Zij krijgen toegang tot een veel rijker sociaal leven. Er zullen culturele veranderingen zijn. De toekomstige generaties zullen welvarender kunnen leven. Ze krijgen betere voeding, betere gezondheidszorg en onderwijs. Alles zal anders worden," aldus John D. Liu.

De VPRO zond in 2012 de documentaire 'groen goud' uit over het levenswerk van John D. Liu.
http://tegenlicht.vpro.nl/afleveringen/2011-2012/Groen-Goud.html

De klok staat stil voor Nelson Mandela

De klok staat stil voor Nelson Mandela. Een icoon voor de mensenrechten is overleden. Hij was hét symbool van de strijd voor vrijheid en rechtvaardigheid in de twintigste eeuw met een nagalm in de 21ste eeuw.

Van  politiek activist en gevangene werd hij de president van Zuid-Afrika. De laatste periode lag hij in het ziekenhuis, terwijl hij leed aan ouderdomsklachten en aan slechte longen, nog een overblijfsel uit zijn gevangenisperiode. Hij heeft een rijk en vruchtbaar leven geleid, maar niemand heeft het eeuwige leven. Ook Madiba niet, zoals zijn stamnaam luidt, of Tata (vader) zoals hij liefkozend werd genoemd in zijn land.

Hij heeft gezegd wat hij moest zeggen en hij heeft gedaan wat hij moest doen. Zijn nalatenschap is veilig, voor een deel, vanwege zijn integriteit en opofferingsgezindheid waar hij bekend om stond. Hij oversteeg de grenzen van racisme en toonde de wereld dat een oprechte en goedgeorganiseerde beweging niet genegeerd kon worden. 

De beweging die hij opzette bestond uit vier takken: massa-organisatie in de townships, een leger met getrainde guerillastrijders buiten het land, diplomatieve initiatieven bij de Verenigde Naties en een internationale grassroots internationale solidariteitscampagne. Het 'Free Mandela'- activisme inspireerde tot economische sancties, tot bancaire en culturele boycots met als doel het apartheidsregime en zijn aanhangers aan de andere kant van de oceaan onder druk te zetten.

De meeste inwoners van Zuid-Afrika hebben er geen moeite mee om afscheid te nemen van hem, maar sommigen van de blanke gemeenschap die hem hem nooit hebben gesteund, zijn nu bang voor een golf van wraak en beschuldigingen van een volk dat het grootste deel van zijn leven onder de economische apartheid heeft geleefd en waarvan velen nog steeds arm en zonder toekomstperspectief zijn. Alhoewel Mandela op politiek vlak triomfeerde, lukte het hem niet om de welgestelde elite op economisch vlak buiten spel te zetten. 

Columnist Justin McCarthy van de Zuidafrikaanse krant Daily Maveric schreef: "Eenieder die gelooft dat Madiba foutloos was en geen enkel verwijt te maken valt, is bijzonder naïef. Elke leider moet op een gegeven moment compromissen maken en moeilijke beslissingen nemen die tegenstrijdig zijn aan zijn eigen idealen, maar die wel het algemeen belang van de achterban dienen. Deze ideologische botsingen zijn gemeengoed, maar betekenen nog niet dat iemand zijn eigen integriteit bedriegen. Het is precies de integriteit die Madiba bij elke gelegenheid toonde en op basis waarvan hij soms lastige posities moest innemen. Hij bewandelde de weg  zogezegd."

Mandela bewandelde de weg inderdaad - en lange weg zoals hij deze zelf heeft beschreven in zijn Long Walk To Freedom -    maar de vraag rijst wat zijn rol was in de neo-liberale economische politiek Zuid-Afrika. Aan de ene kant had hij te maken met de publieke vijanden onder de Afrikaner racisten en aan de andere kant had hij te stellen met de economische 'bewakers' die het land vanuit de schaduw regeerden en die een meer verleidelijk spel speelden.

Ronnie Kasrils, die onder Mandela's commando heeft gestreden en die later Minister van Inlichtingen werd, herschreef de introductie van zijn autobiografie 'Armed and dangerous' over de economische politiek onder Mandela. "De geschiedenis zal leren of wij een gouden kans hebben laten liggen om druk uit te oefenen door zoveel concessies te doen met betrekking tot economische controle." Hij heeft het met name over de druk die het IMF uitoefende op Mandela en zijn economische adviseurs om een voorzichtige economische koers te volgen. Hij voegt er nog aan toe dat hij zelf niet buiten schot wil blijven: "Ik was net zo schuldig als de anderen omdat ik te zeer gefocust was op mijn eigen verantwoordelijkheden en de portfolio's van de regering, en dat ik de economische issues aan de ANC-experts heb overgelaten."

Mandela was de Tata, de vader, van Zuid-Afrika's democratie en een visionaire vrijheidsstrijder die velen wist te inspireren, zowel fans als vijanden. Hij was de symbolische lijm die het land bij elkaar hield -  in elk geval in de ogen van de buitenwereld -  zelfs toen het economisch minder ging en armoede en corruptie  zijn fervente supporters ook trof.

De Zuidafrikaanse Mandela haalde de scherpe kant van de strijd tussen de rassen die al zovele jaren gewoed had doordat hij vocht voor een grote verandering. Het leidde tot de vestiging van een democratische regering met een grondwet waarin de mensenrechten stevig verankerd zijn. Misschien wel de meest vooruitstrevende grondwet op het gebied van de bescherming van de mensenrechten in de wereld. .

Als 's  lands leider koos Mandela impopulaire doelen. Zo kwam hij op voor d rechten van HIV-  en aidsslachtoffers, sprak hij zich uit voor nucleaire ontwapening en tegen de oorlog in Irak.  Zijn morele aantrekkingskracht is waarschijnlijk sterker geweest dan zijn vermogen om zijn politieke doelen te behalen. Hij werd door nagenoeg elke natie in de wereld geëerd vanwege zijn integriteit en zijn bereidwilligheid om zijn overtuigingen uit te dragen. 

Maar het mooist is toch zijn bescheidenheid geweest. Mandela vroeg zelf regelmatig om hem niet als een heilige of redder te zien. Hij geeft toe dat hij fouten heeft gemaakt, inclusief zijn chauvinisme en dat hij niet genoeg tijd heeft doorgebracht met zijn familie. Hij gelooft meer in 'collectief leiderschap' en eert zijn kameraden en zijn beweging voor wie hij de successen behaalde.

Het is en blijft een wonder, dat een voormalige 'terrorist' die 27 jaar lang in de gevangenis doorbracht, president van Zuid-Afrika werd. Hoe anders is het gesteld met Obama, die al zo vaak beloofd heeft Guantanamo te sluiten. Tot nu toe blijken zijn beloftes loos te zijn. Wat dat betreft hebben de leiders behalve een pigment in elk geval geen politieke visie gemeen. 

Praten over je ellende helpt slechts tijdelijk

Door de jaren heen ben ik ervan overtuigd geraakt dat praten met een psycholoog, therapeut of vriend(in) niet helpt, behalve als tijdelijk doekje voor het bloeden of in de beginfase als troost. Jij moet je verhaal kwijt en de ander is bereid te luisteren. Je hebt niet eens behoefte aan zijn of haar reactie. Er slechts voor je zijn, is genoeg. Maar zoals gezegd, op een gegeven moment helpt die aandacht ook niet meer. Bovendien zullen de meeste mensen je op den duur gaan mijden als je weer met hetzelfde zielige verhaal op de proppen komt ('daar heb je haar weer'). Dus toen ik de uitspraak van psychiater en traumadeskundige Bessel van der Kolk las: "Als jouw baby 's nachts huilend wakker wordt, ga je daar toch ook geen gesprek mee voeren? Nee, je houdt hem vast, wiegt en troost hem, en daarmee herstel je het evenwicht op een heel elementair niveau. Daar moet een traumabehandeling ook mee beginnen," wist ik dat het waar was.

Al dat gepieker en gepraat over je eigen ellende, onzekerheid en (faal)angst leidt niet tot minder ellende, onzekerheid en angst. Navelstaren in je eentje of wroeten in je onderbewuste samen met een ander, leidt vaak tot niets. Een vriendin vertelde mij dat ze echt nooit meer naar een psycholoog zou gaan, want die bleef de hele tijd stil, waardoor zij min of meer gedwongen werd om te praten. Volgens mij ga je dan vanzelf wel een ellendig verhaal verzinnen, waar je nadien ook nog in gaat geloven ook. Ik denk dat er heel wat anders nodig is om kleine en grote trauma's aan te pakken, en dat is dat je afleiding zoekt, je ontspant of je lichamelijk laat verwennen. Ga wandelen, laat je voeten masseren, doe iets voor een ander. Dat werkt allemaal beter dan praten.

Door de jaren heen kwam psychiater Van der Kolk tot de ontdekking dat elk mens een andere behandeling nodig heeft en dat praten alleen niet voldoende is. Traumaslachtoffers knappen daar niet van op, zo vertelt Van der Kolk aan het Psychologie-magazine. "Wanneer jou nare dingen zijn overkomen, is het fijn dat iemand je verhaal aanhoort en erkent hoe vreselijk het geweest moet zijn. Maar dat neemt de inprenting van angst en walging niet weg. Dat zijn primitieve lichamelijke reacties die uit een ander, niet-talig deel van het brein komen," legt hij uit.

Volgens Van der Kolk is in eerste instantie lichamelijke behandeling, eigenlijk verwennerij, veel belangrijker. Hij zorgt ervoor dat zijn patiënten gemasseerd worden, zachte dekens om zich heen krijgen, op een trampoline springen. Van de kinderen die hij zo behandeld heeft, is hun taalgebruik bijvoorbeeld enorm vooruit gegaan. Toen ik dit las, herinnerde ik mij een collega van de basisschool waar ik gewerkt heb. Er was op school een meisje dat geen vooruitgang boekte met lezen. De collega wist dat het meisje voor haar ogen haar broertje van twee jaar had zien verongelukken. Nadat zij een aantal keren allerlei oefeningen, waaronder lichamelijke oefeningen, met haar had gedaan, haalde zij binnen de kortste keren de achterstand in.

Naar schatting 5 tot 7 procent van de bevolking leeft met een post-traumatische stress-stoornis. Die mensen hebben een ingrijpende gebeurtenis meegemaakt, zoals een verkeersongeluk of een verkrachting of zijn lange tijd blootgesteld aan oorlogsgeweld of verwaarlozing. Volgens Van der Kolk heeft elke persoon een andere behandeling nodig. Er is niet één behandeling die voor iedereen werkt. "Dat is deels een kwestie van temperament van de cliënt; je moet samen zoeken naar de meest passende behandeling." Hij leert hierdoor al doende: "Mijn patiënten staan voor mij centraal. Zij betalen mij om beter te worden. Als ik daar niet niet slaag, moet ik zorgen dat ik iets anders voor ze vind - en dat moet niet mijn eigen hobby zijn."

Hij heeft kunnen bewijzen dat zijn verschillende traumabehandelingen met bijvoorbeeld yoga evengoed werken als een behandeling met medicijnen, of dat EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing)* beter werkt dan gedragstherapie. Hij stuurde zijn bevindingen naar verschillende wetenschappelijke tijdschriften, maar het werd niet gepubliceerd. "Je  komt met iets nieuws, iets waaraan mensen nog niet gedacht hadden, en dan ontmoet je scepsis," zegt Van der Kolk.

De scepsis die EMDR ontmoet is overigens ook heel begrijpelijk. Want net als veel andere behandelingen, kleeft hier ook een keerzijde aan. De behandelaar is namelijk ook in staat om het geheugen van iemand in meer of mindere mate 'te wissen' als hij of zij dat mocht willen. Maar ja, hiertoe zijn ook gewone gesprekstherapeuten in staat. Want zelfs mensen met het zeldzame hyperthymesia - een uitzonderlijk goed autobiografisch geheugen - laten hun herinneringen makkelijk vervalsen door misleidende of suggestieve vragen.

In feite is daarom een kritische houding ten opzichte welke behandeling of welke behandelaar dan ook wel gepast. Kies daarom je behandelaar, zoals je dokter, je coach, je therapeut met zorg, zoals je je vrienden kiest en waak ervoor dat jij je prettig bij 'het contact' voelt.

 Wat is EMDR?

EMDR bestaat al weer enige jaren en is momenteel de best onderzochte therapie voor traumabehandeling. Het is ontdekt en gevormd door de Amerikaanse Francine Shapiro in 1987. Een kern van en kenmerkend voor EMDR is dat de cliënt wordt gevraagd de traumatische herinnering in gedachten te nemen waarna met de ogen een aantal snelle bewegingen in het horizontale vlak worden uitgevoerd. Na iedere serie oogbewegingen volgt een korte pauze waarin de cliënt rapporteert wat er bij haar of hem naar boven komt. Deze gang van zaken wordt zolang herhaalt totdat de cliënt de traumatische herinnering als minder angstwekkend ervaart.