Wees een assertieve ouder

Leven met tieners deel V

Het belangrijkste dat je leert tijdens een assertiviteitstraining is dat in staat bent te communiceren om een probleem op te lossen. Het gaat er om niet agressief, noch brutaal of egoїstisch te zijn. Communicatie gaat om begrijpen en begrepen worden. Het gaat niet alleen maar om het uiten van je mening. Het houdt de wens in om de oorzaak van een probleem te achterhalen en er een oplossing voor te zoeken. De wil om te onderhandelen is een voorwaarde voor goede communicatie, omdat je daarmee aanvaardt dat de andere betrokken persoon ook rechten en verantwoordelijkheden heeft. Alleen dan doe je recht aan een ieder.

Zo is het ook binnen een gezin. Elke ouder en elke tiener dragen bepaalde verantwoordelijkheden. Tieners zijn over het algemeen goed in staat om hun rechten voor het voetlicht te brengen. Vaal zijn de ouders overweldigd door de snelheid waarmee hun kinderen opgroeien, dat ze vergeten dat hun kinderen ook verantwoordelijkheid (kunnen) dragen. En daar raken we een gevoelige kwestie en de oorzaak van veel problemen.

Verantwoordelijkheden
Even een inkopper: je hebt de verantwoordelijkheid om jezelf te zijn. Dit lijkt simpel, maar is het niet, omdat er vele pogingen ondernomen zullen worden om jou te beїnvloeden en om te vormen. Ouders hebben vaak een bepaald ideaalbeeld van hun kind, hoe het zou moeten zijn, maar vaak strookt dit niet met de werkelijkheid. Maar dat is ook andersom het geval. Kinderen wensen soms ook dat ze andere ouders hadden of dat hun ouders anders waren. Maar net zoals jij je kind niet kunt dwingen om te worden wat jij wil, kunnen zij jou niet omvormen naar hun wensen. Ook jij bent een individu met leuke en minder leuke kanten. Je dient er zelf zorg voor te dragen dat jouw karakter niet overruled wordt door je veeleisende kroost.

Je kinderen dienen je met respect te behandelen. Mogelijk ziet jouw tiener jou als iemand die langzamerhand seniel aan het worden is. Beiden dragen jullie de verantwoordelijkheid om in te zien dat de ander respect verdient en dat er rekening met elkaar gehouden dient te worden. Het is voor je tieners eigen belang dat hij leert respect te tonen in de ouder-kindrelatie, omdat dit een voorbode is van hoe hij  zich in toekomstige sociale relaties zal gedragen en handhaven.

Goede manieren
Vaak zijn ouders niet blij met de manier waarop hun kinderen zich in gezelschap gedragen. Goede manieren moeten echter worden aangeleerd. Het is nogal een vaardigheid om te leren hoe je je netjes gedraagt tegenover volwassenen. Soms zijn er kinderen die hondsbrutaal zijn tegenover hun ouders. Maar brutaliteit mag je nooit accepteren. Als je kind verwacht, dat je hem met respect behandelt, dan zal hij jou ook met respect moeten behandelen.

Het is goed om je tiener duidelijk te maken hoe jij je voelt en hoe je over iets denkt. Je hoeft niet bang te zijn dat hij zich er druk over gaat maken of dat hij het er niet mee eens zijn. De meeste tieners deinzen er niet voor terug jou duidelijk te maken  hoe zij ergens over denken en hoe zij zich voelen. Waarom zou jij je dan laten weerhouden om jouw gevoelens te uiten? Slimme tieners die veel hebben opgestoken op school en straat, zijn heel rap in een-weerwoord-geven, met als doel jou voor paal te zetten. Ze denken snel, bedenken slimme antwoorden, scoren en brengen jou zo in verlegenheid. Maar je hoeft niet altijd met een woordje klaar te staan; je bent geen advocaat. Het is prima als je er pas later op terugkomt en de discussie heropent.

Neem besluiten
Je draagt ook de verantwoordelijkheid om uiteindelijk besluiten te nemen. Het is jouw huis en jij bent de verantwoordelijke volwassene. Denk nooit dat je alleen maar een goede ouder kunt zijn als je altijd toegeeft aan de wensen van je kind. Juist als je altijd toegeeft, ben je geen goede ouder. Je moet goed bedenken wat jij van iets vindt en wat voor gedrag je wel of niet wil tolereren.

Natuurlijk zal je fouten maken. Dat doen we allemaal. Het is voor een ouder moeilijk om dit toe te geven, omdat je dan het gevoel hebt te falen. Maar je weet toch best dat je geen uitzondering bent? Als je om je heen kijkt, weet je dat de mensen in je omgeving net zo goed fouten maken. Iemand doet iets verkeerds, waarbij jij 'geraakt' wordt, en dat vind je vervelend. Maar daarom schrijf je de persoon in kwestie niet meteen af. Je moet de persoon en diens fout van elkaar scheiden.

Verlang beschaafd taalgebruik
Je hebt ook recht om geen begrip te tonen. Soms begrijp je maar weinig van wat je tiener zegt, omdat hij bijvoorbeeld straattaal gebruikt. Als jij een aantal woorden niet kent, betekent dat niet dat jij achterlijk of ouderwets bent. Dat willen ze je misschien wel doen denken. Maar dat is onzin. Je mag gewoon verlangen dat ze in ABN -Algemeen Beschaafd Nederlands of een andere taal zolang het maar beschaafd is - tegen je praten.

Je hoeft niet altijd consequent te zijn. Als je vandaag iets accepteert, wil dat nog niet zeggen dat je het morgen of altijd accepteert. Of als je vandaag iets vergeten bent, wil het niet zeggen dat je het morgen of volgende week ook weer vergeet. De ene dag verdraag je het misschien dat de televisie te luid aan staat en dat de kleding overal verspreid op de vloer ligt, maar een andere dag ervaar je mogelijk meer stress waardoor dit soort onverantwoordelijk gedrag je mateloos irriteert.

Neem bedenktijd
Dus als je tiener stante pede ergens toestemming voor af wil dwingen, wil dat niet zeggen dat je meteen antwoord hoeft te geven. Je mag kritisch zijn en alles in overweging nemen. Neem gewoon bedenktijd. En als je een besluit hebt genomen, waar je spijt van hebt, dan kom je er van terug. Dan word je maar even minder gemogen. Het is wel handig dat je er uitleg bij geeft natuurlijk, waarom je op je beslissing bent teruggekomen.

Stel je nu eens voor dat je puber later dan afgesproken thuiskomt, dan is het van belang om er goed over na te denken wat je gaat zeggen als hij thuis komt. Kies de juiste bewoordingen, want anders zal de discussie  uit de hand kunnen lopen. In plaats van dat je zeg: "Waar kom jij zo laat vandaan?", is het handiger te zeggen; "Je bent later thuis gekomen dan we hadden afgesproken. Ik maakte me zorgen."

Een vriend, helper of bondgenoot
Begrijp je het idee? Vertel je werkelijke gevoelens en vraag je puber om rekening te houden met jouw gevoelens. Vraag je puber om verantwoordelijkheid te dragen voor de wijze waarop ze op jou reageren. Als ze nog steeds geen gehoor geven, geef je aan dat je de manier waarop ze met je praten niet kan waarderen.
Probeert vervolgens te achterhalen wat de reden is dat ze 'opstandig' zijn. Zeg: "Het lijkt of je boos op mij bent, alhoewel ik geen idee heb of het is om iets wat ik heb gezegd of gedaan." Of "Is er soms vandaag iets gebeurt vandaag, waardoor je van slag bent?" Want vaak zit er namelijk iets achter het chagrijnige gedrag van je tiener. En zo word je van 'seniel' ineens een potentiёle  vriend, helper of bondgenoot.

Als ouder heb je bepaalde (voor)rechten, waar je tiener rekening mee moeten houden. Je hebt recht op een bepaalde privacy, op ruimte en tijd voor jezelf. Je hebt recht om met beleefdheid behandeld te worden. Je hebt het recht om te weten wie je huis in komt en om iemand de toegang te ontzeggen. De pubers moeten netjes met je spullen omgaan. Ze moeten zich aan hun afspraken houden.

"Ik haat je"
Mogelijk reageert je tiener soms heel heftig op je. Hij reageert snel boos of chagrijnig; hij kan je vol minachting aankijken als jij uitleg geeft over jouw rechten en gevoelens. Tieners hebben al jong geleerd - door af te kijken bij pa en ma - hoe ze iemand kunnen manipuleren. Je kunt reacties verwachten van: "Ik haat je." "Je geeft niets om me." "Doe niet zo stom/gemeen/egoїstisch/achterlijk." Of nog fraaier: ze weigeren met je te praten. Raak dan niet in paniek. Begrijp dat in de wereld waarin we leven, dit doodnormaal is. Blijf kalm.

Een manier van reageren is door totaal niet onder de indruk te zijn van hun grove antwoord. Doe net of je het niet gehoord hebt of praat niet met hen zolang ze doorgaan. Je kan er later op terugkomen. Er niet op terugkomen is foute boel. Telkens de boel bedekken met de mantel der liefde, leidt een keer tot het barsten van de bom. Als je er later op terug komt, zorg er voor dat je tiener onder de indruk is van jouw woorden. Zeg dat je van hem verwacht dat hij zich volwassen gedraagt en wat bij volwassen gedrag hoort. Als hij hoort, dat je hem als volwassene wil beschouwen, vindt hij dat niet verkeerd natuurlijk.

Tot slot ben je niet verantwoordelijk voor alle besluiten die je kinderen maken. Uiteindelijk zullen ze er ook alleen voor staan. Misschien kan je je nog je eigen problemen herinneren die je had als puber met je ouders. Denk er eens over na hoe de conflicten werden uitgepraat en wat je ervan geleerd hebt. Verplaats je eens in hun schoenen. Jij bent ook volwassen geworden op jouw manier. Ook zij komen wel goed terecht. Maar daar hebben ze wel een assertieve ouder bij nodig. Het liefst een ouder die uitgroeit tot een echte vriend.

bron: vertaling en bewerking van 'living with teenagers; a guide for muslim parents' van Ruqaiyyah Waris Maqsood (Ta-Ha publishers)